In het voorjaar van 2014 wendde een veteraan zich tot de Veteranenombudsman met een klacht over de zorg die hij ontving na zijn uitzending naar Afghanistan in 2007/2008. Deze veteraan, die als korporaal was uitgezonden naar Kamp Holland in Afghanistan, was verantwoordelijk voor het onderhoud en de reparatie van aggregaten en verdeelkasten. Wat begon als een gewone werkdag veranderde in een nachtmerrie voor hem, toen hij na werkzaamheden aan een aggregaat plotseling sensibele en motorische stoornissen in zijn rechterbeen kreeg, samen met ongewild urineverlies. Dit was het begin van een langdurige strijd om erkenning en de zorg die hij nodig had.

Het begin van de klachten: onvoldoende medische zorg in Afghanistan

Toen de veteraan met zijn klachten naar het militaire gezondheidscentrum op Kamp Holland ging, werd hij geconfronteerd met een grote drukte door de aanvoer van gewonden, waardoor hij niet direct geholpen kon worden. Hij moest terugkomen op een later tijdstip. Gedurende de rest van zijn uitzending hielden de klachten aan. De rugpijnen werden erger en er kwam blijvende incontinentie bij. Desondanks kreeg de veteraan steeds weer mutaties en fysiotherapie voorgeschreven door de artsen op het kamp. De taakomstandigheden waren zwaar: samen met slechts één andere collega moest hij het werk verzetten, en het was voor hem simpelweg onmogelijk om minder te werken.

De veteraan bleef dus werken, ondanks de toenemende lichamelijke klachten. Dit patroon van doorzetten zonder de benodigde medische zorg kreeg pas na zijn terugkeer naar Nederland aandacht, maar niet op de manier die hij nodig had.

De terugkeer naar Nederland: lange wachttijden en onvoldoende ondersteuning

Na zijn terugkomst in Nederland in maart 2008 meldde de veteraan zich ziek, maar kreeg weinig reactie van zijn werkgever, Defensie. Het was pas na zes maanden, toen zijn moeder de situatie aankaartte door een brief te sturen naar de commandant, dat er eindelijk actie werd ondernomen. De veteraan werd opgeroepen voor een medisch onderzoek, wat uiteindelijk leidde tot een langdurig traject bij het Centraal Militair Hospitaal en het Militair Revalidatie Centrum. De diagnose was ernstig: de acute rugpijnen en incontinentie waren van blijvende aard. Het resultaat was dat de veteraan in 2009 Defensie verliet op medische gronden en een aanvullend Militair Invaliditeitspensioen ontving.

Psychische problemen door lichamelijke aandoeningen: de weigering van psychologische hulp

Ondanks het feit dat de veteraan fysiek was aangetast, begonnen de psychische problemen als gevolg van zijn gezondheidsproblemen snel op te spelen. Hij werd vaak overspoeld door verdriet, huilde veel en had regelmatig last van braken door de pijn en de stress. Het was duidelijk dat de gevolgen van zijn ervaring in Afghanistan verder reikten dan alleen lichamelijke schade. Toen de veteraan psychologische hulp zocht, werd deze echter geweigerd door Defensie. Volgens hen was zijn invaliditeit enkel lichamelijk van aard en was psychologische hulp niet nodig. Dit was voor de veteraan een klap, aangezien hij zich zowel fysiek als mentaal gebroken voelde.

De melding bij de Inspectie Militaire Gezondheidszorg (IMG)

In april 2012 besloot de veteraan de situatie aan te kaarten bij de Inspectie Militaire Gezondheidszorg (IMG). In het rapport van de IMG werd geconcludeerd dat er onder andere sprake was van onvoldoende verslaglegging en verzuimbegeleiding tijdens en na de uitzending van de veteraan. Dit rapport vormde een cruciale aanwijzing voor het Ministerie van Defensie om actie te ondernemen. De veteraan hoopte dat het rapport zou leiden tot de nodige erkenning, maar de realiteit was anders. Hij ontving geen verdere communicatie van Defensie en had het gevoel dat zijn situatie werd genegeerd.

De reactie van het Ministerie van Defensie: gebrek aan erkenning en maatwerk

De reactie van het Ministerie van Defensie op het rapport van de IMG was ontstellend. Er werd geen gevolg gegeven aan de conclusies van het rapport, en er werd geen maatwerk toegepast. De veteraan had redelijkerwijs mogen verwachten dat het rapport zou leiden tot enige vorm van actie, zoals excuses en een coulante benadering van zijn situatie. Desondanks bleef het stil van de kant van Defensie. Pas nadat de veteraan zelf het rapport onder de aandacht bracht bij de IMG, kwam er eindelijk enige reactie van het Ministerie van Defensie.

De Veteranenombudsman benadrukte in zijn rapport dat de veteraan veel te lang geen reactie had ontvangen van Defensie. Het ministerie had geen enkele actie ondernomen om hem tegemoet te komen, en er waren geen excuses aangeboden, ondanks de duidelijke conclusies van de IMG. Dit was volgens de ombudsman in strijd met de vereiste maatwerkbenadering die Defensie had moeten volgen. De veteraan voelde zich terecht in de steek gelaten door de organisatie die zijn zorg en welzijn zou moeten waarborgen.

De aanbevelingen van de Veteranenombudsman

De Veteranenombudsman vond dat het Ministerie van Defensie op zijn minst een gesprek had moeten aangaan met de veteraan en oprechte excuses had moeten aanbieden voor de verwaarlozing die hij had ervaren. Het niet uitvoeren van het advies van de IMG, het ontbreken van persoonlijke aandacht en de afwijzing van psychologische hulp waren onacceptabel. De Ombudsman verwees naar de Excuuskaart van de Nationale Ombudsman uit 2011, die aangeeft dat het aanbieden van excuses een essentieel onderdeel is van het herstellen van vertrouwen en het verbeteren van de relatie tussen de overheid en haar burgers, vooral in gevallen van verwaarlozing of miscommunicatie.

Conclusie: de nodige veranderingen in de zorg voor veteranen

De zaak van deze veteraan benadrukt een breed probleem binnen het zorgsysteem voor veteranen. Ondanks de erkenning van de fysieke letsels, wordt vaak vergeten dat de mentale gezondheid net zo belangrijk is, vooral bij veteranen die trauma’s oplopen tijdens missies in conflictgebieden. De veteraan in dit geval werd niet alleen lichamelijk getroffen door zijn uitzending, maar had ook psychologische hulp nodig, die hem werd onthouden.

Het Ministerie van Defensie moet niet alleen het fysieke herstel van veteranen ondersteunen, maar ook actief bijdragen aan hun mentale welzijn. Het gebrek aan opvolging van het rapport van de IMG en het uitblijven van passende maatregelen vormen een gebrek aan zorg en respect voor de veteranen die hun land hebben gediend. De aanbevolen excuses en een daadwerkelijk gesprek met de veteraan zijn slechts het begin van de noodzakelijke veranderingen om te zorgen voor een toekomst waarin veteranen op de juiste manier erkend en ondersteund worden.

De veteranen die onze vrijheid hebben verdedigd, verdienen meer dan louter de erkenning van hun fysieke pijn; ze verdienen een oprechte zorg die hen in staat stelt zowel fysiek als mentaal verder te herstellen.

———————–

In het jaarverslag van de Veteranenombudsman van 2015 wordt deze klacht genoemd. Lees het hele verslag.