Samen sterk
VETERANENBELEID UITGELEGD
Alle informatie voor veteranen met PTSS gebundeld op één site. Hier maken we samen één vuist. Dat heeft veel nieuwe informatie opgeleverd, onthullingen en nieuwe inzichten. Maar we zijn er nog niet. Sluit je aan bij het collectief. Alleen zo krijgen veteranen met PTSS de erkenning en schadevergoeding die ze verdienen.
Een initiatief van Stichting MOS.
Veteranenombudsman: een analyse van de afwikkeling van claims voor veteranen
De ereschuldregeling en dejuridisering
In 2011 bemiddelde de Nationale Ombudsman bij de totstandkoming van een regeling die bekendstaat als de ereschuld. Deze regeling was bedoeld als een bijzondere, eenmalige uitkering ter erkenning van veteranen die door hun inzet tijdens oorlogsomstandigheden of crisisbeheersingsoperaties lichamelijk of psychisch gewond waren geraakt. De regeling was bedoeld om veteranen een blijk van waardering te geven voor hun dienst, maar het bracht tegelijkertijd een praktische oplossing voor de afwikkeling van de claims van veteranen die schade hadden opgelopen tijdens hun diensttijd. De algemene verwachting was dat een generieke regeling zoals de ereschuld zou bijdragen aan een effectievere en snellere afhandeling van claims, waardoor de juridische procedures die vaak gepaard gingen met claims voor schadevergoeding zouden afnemen. Echter, de praktijk bleek anders: ondanks de ereschuld en de Uitvoeringsregeling volledige schadevergoeding bleef het aantal juridische procedures juist toenemen.
Deze situatie staat in contrast met de wens van de Minister van Defensie, die in 2016 had aangegeven zich in te zetten voor de “dejuridisering” van de geschillen. Het doel van deze dejuridisering was om geschillen sneller en zonder juridische procedures op te lossen, zodat veteranen niet opnieuw in lange en kostbare juridische trajecten zouden belanden. Toch blijkt dat de reguliere formele procedure, ondanks de ereschuld en de initiatieven die in gang zijn gezet om de afwikkeling te versnellen, in veel gevallen de onderliggende conflicten niet oplost. Dit roept belangrijke vragen op over de effectiviteit van de regeling en de manier waarop de afhandeling van schadeclaims voor veteranen verder verbeterd kan worden.
De ereschuldregeling: wat is het en waarom werd het geïntroduceerd?
De ereschuld werd in 2011 geïntroduceerd als een uitkering voor veteranen die lichamelijke of psychische schade hadden opgelopen door hun inzet in conflictgebieden of bij crisisbeheersingsoperaties. Deze regeling was bedoeld om veteranen niet alleen financieel te ondersteunen, maar ook om een blijk van waardering en erkenning te geven voor hun moedige dienst. Het idee achter de regeling was dat veteranen die tijdens hun dienst gewond waren geraakt, zowel fysiek als mentaal, compensatie zouden krijgen voor de schade die ze hadden opgelopen. In plaats van het langdurige, vaak complexe proces van schadevergoeding via juridische procedures, was de ereschuld bedoeld als een meer generieke en efficiënte oplossing.
De regeling werd dus ingevoerd met de verwachting dat deze zou bijdragen aan het verlagen van het aantal claims die veteranen moesten indienen via juridische procedures. Veteranen zouden in plaats daarvan sneller en gemakkelijker een uitkering ontvangen zonder dat zij juridische stappen hoefden te zetten. De gedachte was dat door een uniforme regeling te creëren, het aantal procedures drastisch zou afnemen en veteranen snel de erkenning en compensatie zouden krijgen die ze verdienden.
De verwachtingen vs de realiteit
Hoewel de ereschuld regeling werd opgezet om veteranen sneller en gemakkelijker tegemoet te komen, bleek de praktijk anders uit te pakken. In plaats van een verlaging van het aantal claims, nam het aantal juridische procedures juist toe. Dit heeft verschillende oorzaken, waarvan de belangrijkste te maken heeft met de manier waarop de regeling in de praktijk werd uitgevoerd en geïnterpreteerd.
Een belangrijke factor is dat de ereschuldregeling niet altijd voldoende tegemoetkwam aan de behoeften van veteranen, vooral niet als het ging om gevallen van langdurige, complexe schade, zoals posttraumatische stressstoornis (PTSS). Veteranen die jaren geleden hadden gediend, moesten soms onterecht lange tijd wachten voordat zij werden erkend en gecompenseerd. De eenmalige aard van de ereschuld bleek bovendien voor sommige veteranen onvoldoende om de werkelijke kosten van hun schade te dekken. Wanneer veteranen het gevoel hadden dat hun schade onvoldoende werd erkend, of wanneer de regeling niet in hun ogen de juiste compensatie bood, zochten zij hun toevlucht in juridische procedures om hun recht te halen.
Een ander probleem was dat de uitvoering van de regeling niet altijd uniform was. Dit leidde tot inconsistenties in de manier waarop veteranen werden behandeld en erkend. In sommige gevallen werd de ereschuld uitgekeerd zonder veel problemen, maar in andere gevallen ontstonden er geschillen over de hoogte van de uitkering, de toekenning van compensatie of de aard van de schade die werd erkend. Dit leidde tot meer juridische procedures dan oorspronkelijk werd verwacht.
Dejuridisering van geschillen: de beleidsdoelen en uitdagingen
De wens van de Minister van Defensie om te komen tot dejuridisering van de geschillen werd ingevoerd als een reactie op de toenemende juridische procedures en de behoefte om veteranen sneller en zonder de lasten van juridische strijd tegemoet te komen. Het doel van de dejuridisering was om geschillen op een informele manier op te lossen, zonder de noodzaak van rechtszaken, wat niet alleen tijd en geld zou besparen, maar ook de veteranen zou ontlasten van de emotionele belasting van een juridische strijd.
In 2016 werden er maatregelen genomen om de afwikkeling van zaken te versnellen. Dit omvatte het vrijmaken van extra capaciteit en financiële middelen om ervoor te zorgen dat claims sneller konden worden afgehandeld. Daarnaast werd er geprobeerd om belangenbehartigers actief te betrekken bij overleg, om tot een meer op maat gemaakte oplossing voor veteranen te komen. Het idee was dat door een proactieve en samenwerkende benadering, veteranen sneller geholpen konden worden zonder de juridische procedures die vaak een belemmering vormden voor een snelle oplossing.
Toch blijkt ook hier dat de resultaten gemengd zijn. Hoewel er inspanningen werden geleverd om de procedures te versnellen, bleven veel veteranen ontevreden over de manier waarop hun claims werden behandeld. Dit kan deels te maken hebben met de complexiteit van de gevallen, waarbij veteranen vaak met meerdere klachten tegelijk worstelen, zoals fysieke en psychische schade, en waarbij de schade soms pas jaren later volledig tot uiting komt.
De toename van juridische procedures
Ondanks de pogingen tot dejuridisering, nam het aantal juridische procedures verder toe. Dit komt deels doordat de ereschuld en andere regelingen vaak niet voldoende tegemoetkwamen aan de complexiteit van de schade van veteranen. De juridische procedures bleven in veel gevallen de enige manier om daadwerkelijk erkenning en schadevergoeding te verkrijgen.
Bovendien blijkt dat de verwachtingen die veteranen hadden van de ereschuld en de Uitvoeringsregeling volledige schadevergoeding vaak niet werden ingelost, wat leidde tot frustratie en uiteindelijk tot rechtszaken. Het ontbreken van een afdoende, structurele oplossing voor de complexe gevallen van veteranen met langdurige schade heeft ervoor gezorgd dat de juridische route nog steeds als de enige werkbare oplossing wordt gezien.
Conclusie: de behoefte aan verdere hervorming
Hoewel de ereschuldregeling en de maatregelen om de afwikkeling van claims te versnellen een stap in de goede richting waren, blijkt dat er nog steeds veel obstakels zijn in het proces van schadevergoeding voor veteranen. De verwachting dat de ereschuld de juridische procedures zou verminderen, werd niet ingelost. In plaats daarvan blijft het aantal rechtszaken stijgen, wat in strijd is met de wens van de Minister van Defensie om te komen tot dejuridisering van geschillen.
Dit onderstreept de noodzaak voor verdere hervorming in de manier waarop veteranen worden ondersteund en gecompenseerd. Er is een dringende behoefte aan een meer gestructureerde en transparante regeling die beter inspeelt op de complexiteit van de schade die veteranen kunnen oplopen, en die hen snel en op een eerlijke manier tegemoetkomt zonder dat ze hun toevlucht hoeven te nemen tot juridische procedures. Alleen door een holistische benadering van de problematiek, waarbij niet alleen financiële compensatie wordt geboden, maar ook adequate psychologische ondersteuning en erkenning van de complexiteit van de gevallen, kan er daadwerkelijk een effectieve oplossing komen voor veteranen die recht hebben op schadevergoeding en erkenning.